متنی برای طراحی پیچیده ترین عملیات ها

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهم صل علی فاطمه و ابیها و بعلها و بنیها

مقدمه:

همین که انسان می¬شنود علی(ع) دعایی را بر زبان جاری کرده¬ است، برای  کنجکاو ¬شدن در اینکه جزئیات این کلام عاشقانه و عمیق چیست، کافی است. حال اگر بگویند این کلام در صحنه حساسی همچون پیش از بر نیزه رفتن قرآنها و فریب خوردن سرنوشت ساز کوفیان توسط بنی امیه بوده است، حساسیت تحلیل و جزء و کل این متن صدچندان می¬شود. مردی با ویژگی¬ها و عظمت امیرالمؤمنین(ع)، در آن لحظات سرنوشت¬ساز به این واقعه چگونه نگریسته است؟ چه چیز او را نگران کرده است؟چاره کار را در چه چیز می¬دانسته است؟اصلا حال او چگونه بوده است و در قلب او چه می¬گذشته است و هزاران چیست و چرا و چگونه¬ای که گاهی خواندن متن را دشوار می¬کند.

کلام علی(ع) اگر به چشم یک متن علمی مورد ملاحظه قرار بگیرد، گویا و روشن است. اما گاهی همین رویکرد علمی با پیشگفتار و ¬مقدمه¬ای مناسب و شاید ساده، قابل شکل گرفتن خواهد بود. مثلاً توجه به اینکه بر نیزه رفتن قرآنها در جنگ صفین با خود چه بار معنایی داشته است؟ شاید نکات زیر گویای این معنا باشد و بتواند تبیین کند که این حادثه برابر با چه چیز بوده است:

• برابر با تبدیل یک پیروزی پر هزینه و تقریبا قاطعانه به یک شکست.

• برابر با مجال یافتن و قدرت گرفتن جریاناتی که خبیث و جاهل بودند.

• برابر با اختلافات داخلی میان ارکان حکومت، به نحوی که ظرف ماه های بعد و با شهادت ایشان و با مجبور شدن امام حسن(ع) به صلح با معاویه، حسرت حاکمیت علوی بر سینه تاریخ باقی ماند.

• برابر با روی کار آمدن بنی امیه با تمام خباثت و زشتی¬هایی که بروز دادند. از جمله فاجعه کربلا و شهادت سیدالشهدا(ع) و برترین مردان تاریخ و اسارت پاک ترین زنان عالم.

• برابر با استقبال از تغییرات و دگرگونی های جدید که برخی مطلوب و خواستنی و برخی نامطلوب و برحذر داشتنی هستند.

• و...

اکنون و با دانستن این مقدمه، کلمات و عبارات دعا، اهمیتی صدچندان پیدا می¬کنند. باید دید اولاً علاج چنین شرایطی به رعایت چه نکاتی وابسته است و اساساً اولویت دار ترین حقایقی که در این شرایط باید مورد توجه قرار بگیرند، شامل چه مواردی می¬شود.

ما این موارد را به عنوان نکاتی در نظر می¬آوریم که به عنوان چهارچوب عملیات می¬تواند جامعه و مجموعه فرهنگی مجمع مدارس قرآن و عترت می¬توانند مطرح باشند. مبنای این کار نیز روشن است، مؤمنین، عملیات و شرایطی پیچیده تر از شرایط بر نیزه رفتن قرآنها نمی¬یابند. که اگر خود را برای عملیات در چنین شرایط دشواری مسلح و تجهیز کنند، امکان پیروزی و موفقیتشان در عملیاتهایی که به مراتب ساده¬تر هستند، بیشتر می¬شود.     

1. سخت¬ترین شرایط، بهترین شرایط برای تقرب و مناجات با خدا و بازیابی اصول علمی موفقیت و شکست هستند.

2. در هر عملیاتی توجه به ادعیه و منظر امیرالمؤمنین(ع) ضروری است.

3. نیاز به عافیت یکی از مهم ترین دغدغه¬ها در هر عملیات است؛ که ظاهراً هم شامل ابعاد مادی و معنوی می¬شود. انسان لازم است به نیازش در این خصوص توجه کند و آن را از خداوند بخواهد.

4. عافیت با دو شاخص جهد بلا و شماتت دشمنان معرفی می¬شود؛ پس لازم است در هر عملیات این دو محور به عنوان شاخص¬های عافیت مورد ملاحظه قرار بگیرند. انسان لازم است به نیازش در این خصوص توجه کند و آن را از خداوند بخواهد.  

5. در هر عملیات درک نیاز به قوت و تعریف قوت و ضعف، اهمیت پیدا می¬کند. که مهم¬ترین محورهای آن مغفرت نسبت به ذنوب، تزکیه و هرس عمل، و امکان تطهیر از خطایایی که صورت می¬گیرد، اهمیت دارد. انسان لازم است به نیازش در این خصوص توجه کند و آن را از خداوند بخواهد. 

6. در هر عملیات، لوازم حضور در اجتماع و مردم، اهمیت دارد؛ لوازمی که شامل حلم برای سد کردن جهد(در اینجا چموشی شرایط)، علم(برای گشایش از جهالت¬ها) و یقین(برای رهایی از شک) و فهم برای خروج از اختلالات و معضلات) و نور(برای انجام هرگونه اقدام و هدایت از ظلمت¬ها) می¬شود. انسان لازم است به نیازش در این خصوص توجه کند و آن را از خداوند بخواهد. 

7. در هر عملیاتی نیازمند آماده سازی جسمی و روانی افراد انجام دهنده عملیات دارد. انسان لازم است به نیازش در این خصوص توجه کند و آن را از خداوند بخواهد. 

8. در هر عملیاتی ضروری است انسان ملاحظه مهم¬ترین مواجهه¬های زندگیش را که شامل مواجهه با مرگ و حساب می¬شود، داشته باشد. انسان لازم است به نیازش در این خصوص توجه کند و آن را از خداوند بخواهد. 

9. در هر عملیاتی لازم است انسان به نیازش در خصوص پیدا کردن اعمال دارای اولویت برای استعمال ابدی، توجه داشته باشد و آن را از خدا بخواهد. 

10. در هر عملیاتی لازم است انسان پس از پیدا کردن اعمال دارای اولویت دار و توجه به ابدی بودن آثار آن به کیفیت و شرافت آن توجه کند و آن را به چشم نیاز دیده و از خداوند بخواهد. قوت، صدق، جدیت، عزم و نشاط شاخصه¬های همراه این کیفیت تلقی می¬شوند. 

11. در هر عملیاتی پس از دقت به کیفیت یک عمل، توجه به کارکرد و خروجی آن نیز اهمیت دارد. که انسان باید به آن توجه داشته و از خداوند طلب کند. 

12. در هر عملیاتی برای انجام یک عمل، پس از توجه به کارکرد و خروجی آن، توجه به قدرشناسی و محافظت از عمل اهمیت دارد که انسان باید به آن توجه داشته و از خداوند مسألت نماید. حاضر به فروش آن نشدن، به بدل آن راضی نشدن، و به بهانه خفا، ضرر، تنبلی، فراموشی، ریا، سمعه عمل را بی اثر نکردن، شاخصه هایی برای محافظت از عمل است. شاخصه ای که با روزی شهادت در راه یاری خدا و رسول و بهای حیات باقیه و رضایت خداوند تکمیل می¬شود. 

13. در هر عملیاتی لازم است انسان، به نیاز خود در داشتن قلب سلیم توجه داشته باشد و آن را از خداوند بخواهد. قلبی که ثابت، حفیظ، دارای انابه، باشد و معروف را بشناسد و تبعیت کند و منکر را بشناسد و اجتناب کند و قلبی فاجر و شقی و مرتاب نباشد. 

14. در هر عملیاتی باید انسان به راحتی یک ندا خود را با خداوند مرتبط کند و در این ارتباط حسن ظن به او داشته و امیدوار باشد و همه چیز را از او بخواهد. 

15. هر انسان مجاهد و در معرکه عملیات همه داراییش را خدا و ذخیره توحیدی و اعتقادیش بداند و به آن ذخیره مراجعه نماید و آن ذخیره معنوی را دستمایه شهادت طلبی خود قرار دهد. 

16. در هر عملیاتی ضرورت دارد انسان نسبت به عواملی که وجودشان در انسان ضروری است توجه کند و نیازش به آنها را در پیشگاه خدا ابراز نماید. نور در بصر، یقین در قلب، خوف در نفس و ذکری که بر زبان جاری باشد عوامل و ضروریات یاد شده هستند. 

17. در هر عملیاتی ضرورت دارد، الگوها و نمونه¬هایی از رغبت و رهبت اولیاء خدا داشته باشیم تا از آن به عنوان موتور محرک انجام کارهای بهره ببریم. به همین دلیل اول باید آن الگوی رغبت و رهبت را شناخت و آنگاه از خداوند خواست. 

18. در هر عملیات، هدف گرفتن رضایت خدا به عنوان مقصد عمل به نحوی که هیچ ملاحظه ای با کسی سر آن نکنیم، اهمیت دارد(یعنی شناخت آن چیزی که نباید سر آن معامله کرد) به همین دلیل باید نسبت به آن توجه داشت و آن را از خداوند طلب کرد. 

19. در هر عملیات ضرورت دارد نیاز به ایجاد ظرفیت برای جبران و رساندن کار به بازدهی فوق العاده وجود داشته باشد. 

20. در هر عملیات باید از آفاتی که می¬توانند منجر به به هم ریختگی افراد شده و نیز سختی¬های که قاتل حالات مساعد افراد در انجام وظایف بندگی است، توجه داشت و آن نگرانی را از خداوند طلب کرد.فقر، لهو که جای عبادت را می¬گیرد، فراموشی ذکر و کوتاهی در رغبت نسبت به آنچه نزد خداست، نگرانی¬های یاد شده هستند.  

21. در هر عملیات بر حذر بودن و پناهندگی نسبت به آشفتگی های محتمل که در مواجهات باعث عوض شدن انسان می شود، اهمیت دارد. منظور موارد پیش روست: غم، حزن، عجز، کسالت، ترس، بخل، بدخلقی، انحراف در دین، و غلبه یافتن نامردان‏ و استیلاء دشمنان، و دگرگونى روزگار، و آنچه از شر که ستمکاران در زمین انجام دهند و آن بلا و گرفتارى که توانائى صبر بر آن نیست. ‏

22. در هر عملیات بر حذر بودن و پناهندگی نسبت به هر آفتی که منجر به به  هم خوردن میانه ما با خدا شود اهمیت دارد. 

23. در هر عملیات بر حذر بودن و پناهندگی نسبت به هر آفتی که آبشخور و نقطه اتصال بنده را از خدا قطع کند، اهمیت دارد. 

24. در هر عملیاتی برحذر بودن و پناهندگی نسبت به اطرافیانی که همسنگران فاقد صلاحیت هستند و به نوعی عامل دشمن محسوب می¬شوند، اهمیت دارد. کسانی که در غیاب و حضور، دلشان متوجه ماست، دیدگانشان مارا زیر نظر می¬گیرد، و گوشهایشان سخنان مارا می¬شنود، اگر کار نیکى از ما بینند پنهانش می¬کنند، و اگر کار بدى بینند آشکارش می سازند. 

25. در هر عملیاتی، انسان باید به درک نیازش از پناهندگی به خداوند در طمعی که بدن هر انسانی به طبع دارد، توجه کند و آن را به عنوان مصداقی از متغیر شدن منفی در نظر بگیرد. 

26. در هر عملیات، برای کسی که از تغیّر بیم دارد، نگرانی های جدی وجود دارد که باید نسبت به خطرات آن آگاه و برحذر باشد و نیازش به پناهندگی را به خداوند عرضه نماید. آن گمراهى که انسان را به نابودی می اندازد، فتنه‏اى که بر او عارض می¬گردد، خطایی که توبه ندارد، مناظر ناراحت‏کننده در مورد خانواده و مال و فرزند و نهایتاً خواری هنگام مرگ (سختى جان دادن) همگی وجوه خطرات یاد شده هستند. 

27. در هر عملیات، برای کسی که از تغیر بیم دارد، پناهندگی نسبت به عوارض اجتماعی حاصل از آن تغیّر ضروری است. کفر، شک، بغی، حمیت و غضب بروز همان خطراتی است که باید از آنها به خداوند پناه برد. 

28. غفلت از این نکته  که داشته ها و نداشته ها می¬توانند در حالت بودن و نبودن خود وضعیتی از تغیّر نامناسب را ایجاد کنند، خطرناک است که باید در هر عملیات مورد توجه قرار بگیرد و از بیم آن اظهار پناهندگی به خداوند شود.  

29. در هر عملیات ضرورت دارد انسان از بیم تغییر نامطلوب شرایط، به خداوند پناهنده شود. چگونگی این علاج و پناهندگی و  در امان ماندن، ابراز پناهندگی با یاد آخرت است.  

30. در هر عملیات ضروری است انسان از بیم دگرگونی نامطلوب شرایط به خداوند پناهنده شود؛ به ویژه که این دگرگونی شامل پدیده هایی باشد که جبران شدنی نیستند. ذنب حبط کننده که ابداً مورد مغفرت قرار نمی¬گیرند، ذنب منه کننده خیر آخرت، و آرزویی که مانع خیرالعمل می-شود و حیاتی که مانع خیرالممات می شود، همگی آسیبهای یاد شده هستند.   

31. در هر عملیاتی انسان باید اشتغال به حاشیه هایی که او را از اصل امور باز بدارد پرهیز کند و آن را به عنوان خطری تلقی نماید که از آن باید به خداوند پناه برد. جهل، هزل، قول و فعل شر، بیماری ای که انسان را مشغول به خودش نماید و حتی صحتی که مایه سرگرمی باشد، جلوه های مختلف خطرات یاد شده هستند.  

32. در هر عملیاتی انسان باید نسبت به اختلالات صفاتی و شاکله ای حساس باشد و خطرات از آن ناحیه را وجهه ابراز پناهندگیش به خداوند نماید. رنج و سختى (یا ماندگى) و تنگى و گمراهى و گرفتارى و خوارى و ندارى و خودنمائى و شهرت‏طلبى و پشیمانى، و اندوه، و خوارى کردن، و ستمگرى، و ترس، و از فتنه‏ها، و از تمامى آفات و بدیها و بلاهاى دنیائى‏ و آخرتی،جلوه های مختلف این اختلالات هستند. 

33. در هر عملیاتی انسان باید نسبت به گرفتاری¬های ظاهری و مخفی که مایه رسوایی می-شوند، برحذر باشد و نسبت به آنها به خداوند ابراز پناهندگی کند. 

34. در هر عملیاتی انسان باید نسبت به گزندهای ساختاری برحذر باشد و در مورد آنها به خداوند ابراز پناهندگی کند. 

35. در هر عملیاتی باید نسبت به شرور غیبی بر حذر بود و در مورد آنها به خداوند، ابراز پناهندگی کرد.مواردی که از آنها باید به خدا پناه برد، شامل موارد پیش روست: جن، آدمیان، و نیرنگ، و اشتباه کارى، و از شر حوادث کوبنده شب و روز، دم جنیان، و چشم زخم آدمیان.  

36. در هر عملیاتی انسان از دشمنی خودش نباید غفلت کند و از شر و آسیب محتمل از جانب او باید برحذر باشد و این پناهندگی را به پیشگاه خداوند ابراز نماید. شر نفس، شر زبان، شر سمع و شر بصر ابعاد خطرناک این دشمنی است.  

37. در هر عملیاتی پناهندگی به خدا نسبت به خطر خارج شدن قوای ساختاری انسان از کارکرد مطلوب خود، ضرورت دارد. نفسی که اشباع نمی¬شود، قلبی که به خشوع درنیاید، دعایی که شنیده نمی¬شود و نمازی که قبول نمی¬شود، مظاهر این آسیب و خطر یاد شده هستند. 

38. در هر عملیاتی، پناهندگی نسبت به وانهاده شدن و تنهایی های خطرناک ضرورت دارد و فرد باید از بیم آن به خداوند پناهنده شود. 

39. در یک جمع بندی کلی، در هر عملیاتی ضرورت دارد انسان ابراز پناهندگی کند به کانون شدت و عزت و عظمت که ملک و قدرت و سلطنت خداست از شر همه مخلوقاتی که شر دارند.