.

بایگانی

۲ مطلب در بهمن ۱۳۹۱ ثبت شده است

به دلایل مختلف حضور در این کلاس برایم مغتنم بود؛ مهمترین دلیلش ارادتم به نهج البلاغه است و رغبتم به برکاتی که از آن حتی تجربه حسی دارم. همچنین ابراز رضایت و استقبال استاد بزرگوارم و نیز تجربه دوره خوب و پرفایده­ی چند ماه گذشته، عامل مهمی در رغبتم به شرکت در این کلاس بود، به این نکات علاقه دوستان برگزار کننده و همچنین ماهیت تحلیلی-سیاسی نامه­های نهج البلاغه را باید افزود. احساس می­کنم محیط ما نیازمند آن دسته از بحث­های جدی با تار و پود اعتقادی است که موضوعشان سیاست باشد-نه برعکس-.

از پیش، دوستان زحمت پوستر جالبی را متحمل شده بودند. به نظرم تأثیرگذار و زنده بود نه به این معنی که بتواند افراد زیادی را در بحث حاضر کند بلکه اولاً چکیده کل دوره را می­شد در آن دید، ثانیاً این پوستر خودش به تنهایی در محیط دانشکده و البته مدرسه قرآن و عترت(ع) جوَ و حال و هوای لازم را القا می­کرد. پوستری با این تیتر درشت: «واقعیت­های حکومت اسلامی» زیر تیتر شامل عبارتی داخل دو هلال بود: «از ذهنیت تا حقیقت» در گوشه چپ پوستر آمده بود،  «مروری بر نامه­های نهج البلاغه» و نهایتاً در گوشه راست پایین پوستر آمده بود، «جلسه اول: نامه­های امام علی(ع) به معاویه».

وارد اتاق کانون قرآن و عترت علیهم السلام که شدم، شاید چهار یا پنج نفر نشسته بودند؛ البته منتظر تعداد بیشتری هم نبودم کلاس روح لازم را داشت و همین کافی بود. پیش از هر چیز چند نکته را به عنوان مقدمه گفتم و بعد وارد عباراتی شدم که از میان پانزده نامه امام علی(ع) به معاویه احصا شده بود.

  • نهج البلاغه شامل خطبه­ها، نامه­ها و کلمات قصار از امیرالمؤمنین(ع) است. خطبه­ها، منبع بسیار مناسبی برای مباحث اعتقادی و تکنیک­های القایی هستند. کلمات قصار، بسیار مناسب برای پیگیری مهارت­های زندگی و روابط و تحلیل­های اجتماعی هستند و نامه­ها، بیش از هر چیز مناسب برای پیگیری مباحث سیاسی هستند.البته هر کدام از خطبه و نامه و کلمات قصار وجوه همدیگر را هم دارند.
  • کلاسی که موضوعش نامه­های نهج البلاغه است، قطعاً مسأله پایه­ در آن سیاست و تحلیل های سیاسی است.
  • مدل و گزاره­های تاریخی حاصل از حکومت امام علی(ع)، همیشه مورد استفاده مردم کشور ما در تحلیل­هایشان به ویژه در دوران مبارزات انقلاب اسلامی و بعد آن در زمان حکومت اسلامی بوده است. این استفاده معمولاً در انطباق حوادث و جریانات زمان حکومت علی(ع) با مسائل جاری خلاصه شده است. گاهی این انطباق عالمانه و گاه سطحی و حتی سفسطه­آمیز بوده است.
  • برخی نیز هستند که به بهانه پرهیز از تحلیل­های سطحی هیچ انطباقی را میان موضوعات جاری با آن دوره استثنایی و مغتنم، بر نمی­تابند. در حالی که انطباق­ها و تحلیل­های بهرمند از نگاه جامعنگرانه قرآنی، به دلیل دارا بودن چهارچوب و معیار، منزه از سطحی نگری هستند.
  • سطحی نگری در انطباق، گاهی منجر به وارد کردن ایراداتی بر حکومت اسلامی می­شود، این رویکرد خطرناک، ذهنیتی غیر واقع و فانتزی و اسطوره­ای از حکومت اسلامی داشته و بدون ورود به واضحات قرآنی و تاریخیِ موجود در حکومت رسول مکرم اسلام(ص) و علی(ع)، جمهوری اسلامی را با ذهنیت خود، و نه با آن واقعیات تطبیق می­دهند و بدین وسیله در اسلامی بودن جمهوری اسلامی، تشکیک می­کنند. این افراد در تحلیل خود عرضه می­دارند که مثلاً جمهوری اسلامی باعث فاصله گرفتن انسان­ها از اسلام می­شود پس تا زمان ظهور نباید حکومتی با نام اسلام داشت و... 
  • پاسخ­های مختلفی به این افراد می­توان داد که یک پاسخ اجمالی این است که اگر ساحت تفکر و پژوهش با توحید و ساحت آموزش و تعلیم با نبوت و ساحت اجرا و عمل با معاد متناظر باشد، ماهیت توحیدی اسلام با حکومت اسلامی است که مجال بروز و اجرا می­یابد. به بیان دیگر این افراد که اسلام را منهای حکومت می­دانند، در اعتقادشان به اسلام تشکیک وارد است چون ادعایشان مانند این است که لازمه اعتقاد به توحید را  اعتقاد به معاد ندانیم؛ که این یک تناقض آشکار است.
  • پاسخ تفصیلی­تر هدفی است که ان شاءالله با ادامه این کلاس دنبال خواهیم کرد، یعنی تبیین و نیز تأکید بر گزاره­هایی برگرفته از نامه­های نهج البلاغه. این بررسی منجر به فهمی شفاف از واقعیات حکومت می­شود و می­تواند ذهنیت نادرست و غیر واقع از حکومت را تصحیح کند.
  • در گام نخست با بررسی نامه­های پانزده­گانه علی(ع) به معاویه، می­توان این نکات و واقعیات را فهمید: غالب نامه­ها در واقع پاسخ به نامه­هایی بوده­اند که معاویه فرستاده بود او از ابزار نامه و نیز حواشی که با ارسال آن توسط قاصدان خود ایجاد می­کرد نبردی روانی را سامان می­داد.(نامه73) بر این اساس بسیاری از نامه­ها با رنگ و بوی تهدید برای ایجاد رعب در اهل عراق تعبیه شده بود(نامه17) برخی نیز رنگ و طعم دلسوزانه و مصلحت اندیشانه داشت.(17و 7و65 ) همه نامه­ها حاوی عبارات و القائاتی بودند که سعی داشتند چهره شکسته امویان و سابقه آنها را در دشمنی با اسلام ترمیم کنند. این ترمیم یا با داخل کردن بنی امیه در کنار بنی هاشم،(نامه 17) و یا با ادعای زیرکی و بهره­مندی از حکمت و ادبیات، توسط شخص معاویه صورت می­گرفت.( نامه7) غالب نامه­ها به موازات نکات یاد شده سعی در خرد کردن شخصیت علی(ع) داشتند. این امر یا با نسبت خشونت دادن به علی(ع)، ( نامه28) و یا با پیش­کشیدن حوادث تاریخی که دلالت بر مخالفت ایشان با خلفای سابق داشت (نامه28) و یا با ادعای فضیلت دیگران نسبت به علی(ع)، (نامه28) و یا با یادآوری نبرد حضرت با برخی صحابه پیمان شکن، (نامه64) و یا با نسبت­های ناروای شخصیتی به علی(ع) صورت می­گرفت. عمده نامه ها نیز علی(ع) و اطرافیانش را متهم به قتل عثمان می­کرد.(نامه6و37و48و55و64) گاهی نیز عدم محاکمه متهمان توسط علی(ع) دستاویز فتنه­های معاویه قرار می­گرفت (نامه9) برخی از نامه­ها نیز مشروعیت سیاسی حکومت حضرت را به چالش می­کشید و از ایشان دعوت می­کرد تا اقدام مجدد به تصمیم­گیری برای تعیین خلیفه صورت بگیرد.( نامه6).

 آنچه در پاسخ­های حضرت مشهود است، لحن قاطعانه­ای است که فارغ از پاسخ­های متقن، تفرعن معاویه را می­شکست و از دَم، اجازه ادعاهای گزاف را به معاویه نمی­داد به بیان دیگر حاصل این نامه ها پیش از هر پاسخی به اتهامات، یک چیز بود و آن اینکه معاویه حتی صلاحیت انشای دعاوی یاد شده را ندارد.   

اما همه این تعابیر تصویری واضح و بدیهی را از مشکلات حکومت علی(ع) ترسیم می­کند، تصویری که می­تواند ما را از ظلمات ذهنیت­ها، به نور حقایق در موضوع حکومت اسلامی خارج کند. سؤال اینجاست که آیا واقعاً این همه اتهام و جنگ و هزینه، منجر به بدنامی اسلام –چنانکه امروز برخی در مورد جمهوری اسلامی مدعی هستند- نبود؟ آری تشکیل و ادامه حیات حکومت اسلامی آنقدر ارزش دارد که بتوان همه تهمت ها و بدنامی­ها را به جان خرید؛ که اگر غیر از این بود هر شیطنتی از جانب دشمن کافی بود تا پیروان حقیقت از ترس بدنام شدنِ اسلام، از حقیقت دست بشویند!!

برای مطالعه ترجمه متن نامه ها روی ادامه مطالب کلیک کنید.     

۵ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۹ بهمن ۹۱ ، ۱۰:۲۹
کاظم رجبعلی

در ادامه ترم گذشته، که به بررسی منتخبی از خطبه­های نهج البلاغه در کانون قرآن و عترت(ع) پردیس علومِ دانشگاه تهران پرداختیم، به لطف خدا این ترم نیز بررسی نامه­های نهج البلاغه را در روزهای چهارشنبه ساعت 15-17در اتاق 263دانشکده زمین­شناسی پی خواهیم گرفت. عنوان کلاس عبارت است از: «واقعیت­های حکومت اسلامی(از ذهنیت تا حقیقت) این کلاس به دلیل ماهیت نامه­های نهج البلاغه، طعم سیاسی خواهد داشت. گزارش تفصیلی جلسه اول که مربوط به نامه های علی(ع) به معاویه می شود به زودی در این صفحه قرار خواهد گرفت و مثل همیشه نقد و نظر شما مغتنم خواهد بود.

 

۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۷ بهمن ۹۱ ، ۲۱:۲۷
کاظم رجبعلی