وقتی سوره نور را بر اساس«موضوع»دسته آیات بخوانی...

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهم صل علی فاطمه و ابیها و بعلها و بنیها

موضوع، یعنی آنچه وضع شده است؛ هرچیز که صحبت در مورد آن است؛ و از آن باید سخن گفت؛ در موردِ... به آن بر می­ گردد. عنوان و تیتر جهت دهنده است. بر کرسی می­ نشیند؛ سیدِ کلام است. هر چیز که می­ شنویم، گاهی موضوع است و گاهی در مورد موضوع است و تبیین آن است. گاهی میان موضوع و آنچه در مورد آن صحبت می­ شود، ابهام به وجود می­ آید؛ چنانکه خلط می­ شوند. و این خلط آغاز اشتباهات بسیاری است.

سوره مبارکه نور 64 آیه دارد؛ یک مدل منتخب از دسته بندی آیاتش شامل موارد زیر با موضوعاتی که تعیین شده می شود:

آیات 1-10(محدوده مفهوم سوره) + آیات11-34(محدوده موضوع افک) + آیات35-46(گستره هدایت) + آیات47-61(محدوده پذیرش یا عدم پذیرش حکم خدا) + آیات62-63(محدوده مؤمن بودن و مؤمن نبودن) + آیه64(گستره ملک و علم خدا)

شاید بهترین قالب برای بیان موضوعات، خطبه باشد....فکر میکنم نوشته ای که در ادامه می بینید مناسب یک خطابه باشد.

حدس میزنم اگر کسی حوصله کند و همه اش را بخواند به یک حس خوب و یک برداشت مهم برسد:

 

 بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ‏* سُورَةٌ أَنزَلْنَاهَا وَ فَرَضْنَاهَا وَ أَنزَلْنَا فِیهَا ءَایَاتِ  بَیِّنَاتٍ لَّعَلَّکمُ‏ْ تَذَکَّرُونَ(1)الزَّانِیَةُ وَ الزَّانىِ فَاجْلِدُواْ کلُ‏َّ وَاحِدٍ مِّنهُْمَا مِاْئَةَ جَلْدَةٍ  وَ لَا تَأْخُذْکمُ بهِِمَا رَأْفَةٌ فىِ دِینِ اللَّهِ إِن کُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الاَْخِرِ  وَ لْیَشهَْدْ عَذَابهَُمَا طَائفَةٌ مِّنَ الْمُؤْمِنِینَ(2)الزَّانىِ لَا یَنکِحُ إِلَّا زَانِیَةً أَوْ مُشْرِکَةً وَ الزَّانِیَةُ لَا یَنکِحُهَا إِلَّا زَانٍ أَوْ مُشْرِکٌ  وَ حُرِّمَ ذَالِکَ عَلىَ الْمُؤْمِنِینَ(3)وَ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ ثمُ‏َّ لَمْ یَأْتُواْ بِأَرْبَعَةِ شهَُدَاءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمَانِینَ جَلْدَةً وَ لَا تَقْبَلُواْ لهَُمْ شهََادَةً أَبَدًا  وَ أُوْلَئکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ(4)إِلَّا الَّذِینَ تَابُواْ مِن بَعْدِ ذَالِکَ وَ أَصْلَحُواْ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ(5)وَ الَّذِینَ یَرْمُونَ أَزْوَاجَهُمْ وَ لَمْ یَکُن لهَُّمْ شهَُدَاءُ إِلَّا أَنفُسُهُمْ فَشَهَادَةُ أَحَدِهِمْ أَرْبَعُ شهََدَاتِ  بِاللَّهِ  إِنَّهُ لَمِنَ الصَّادِقِینَ(6)وَ الخَْامِسَةُ أَنَّ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَیْهِ إِن کاَنَ مِنَ الْکَاذِبِینَ(7)وَ یَدْرَؤُاْ عَنهَْا الْعَذَابَ أَن تَشهَْدَ أَرْبَعَ شهََادَاتِ  بِاللَّهِ  إِنَّهُ لَمِنَ الْکَاذِبِینَ(8)وَ الخَْامِسَةَ أَنَّ غَضَبَ اللَّهِ عَلَیهَْا إِن کاَنَ مِنَ الصَّادِقِینَ(9)وَ لَوْ لَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکمُ‏ْ وَ رَحْمَتُهُ وَ أَنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ حَکِیمٌ(10)

بسم الله رحمن رحیم یعنی که موضوع، سوره است؛ صحبت از سوره است و سوره ­ای در میان است.

هر چیزی که بگویی، از سوره گفته­ ای از این طرف یا آن طرفِ این سور و دیوار تمایز دهنده این متن، با سایر متن ­ها. از سوره گفته ­ای؛ وقتی می­ گویی نازلش کرد؛ از سوره گفته­ ای وقتی می­گویی واجبش کرد؛ از سوره گفته ­ای وقتی که می­ گویی در آن برای قرار گرفتن، و مأوا یافتن، شاخص گذاشت تا بارز شود و آن را نازل نمود، تا جاری شود و از سوره گفته­ ای وقتی که می­ گویی، همه این کارها را کرد تا ما متذکر شویم.

پس این سور و متنِ تعیین شده و تعیین کننده، نازل شدنی و آسمانی است؛ واجب شدنی و قابل اجرا و لازم الاجراست محتوایش مأوی یافتن و آرام گرفتن است که بارز شده است و مقصدش به تذکر واداشتن است؛ این که یاد شوی... که یاد کنی...

می ­پرسی چیزی که صحبت از آن است، _یعنی سوره_  با خصوصیاتی که از آن یاد کردی، چگونه عینی می شود؟ و چطور می توان آن را دید؟ سوره جوابت را خیلی جدی می دهد؛ با مصداقی که خوب می تواند سر زبان­ها بیفتد و تا عمق جانت، درکش کنی و تو را متأثر کند؛ چنانکه پوست تنت درک چیزی را برایت به وجود آورد...

تو سوره را می­ شناسی، وقتی روابط زناشویی را محدود به زن و شوهر می­ دانی...و از این رابطه به غیر از این محدوده(بخوان سور) به عنوان زنا یاد می­ کنی...سور، شکستنش هیبت دارد و برای مرد و زنی که آن را بشکنند دردناک است. دردی که محدوده­ اش را مثلا با صدبار نواخته شدن با شدت، توصیف می کند. شکستن حرمت سور پاسخی قاطع دارد و محدوده این قاطعیت را رأفت به خرج ندادن مؤمنان رئوف تعیین می ­کند و تجسم می ­بخشد. نادیده گرفتن سور عبرت شدن است؛ و محدوده این عبرت شدن را عبرت گرفتن مؤمنان شاهد تعیین می­ کند.

نادیده گرفتن سور را فقط با زشتی مصداقِ زنا، نمی ­سنجند؛ کسی که زن بی گناهی را به زنا متهم کند، سور شکسته است و سور را نادیده انگاشته؛ کار او دردناک است؛ دردی با مقیاس اصابت هشتاد ضربه سوزان بر پوست و دردی با مقیاس بی اعتبار بودن و خدشه یافتن شهرتت به صداقت. فاسق بودن، نادیده انگاشتن سور است. به جز اینکه با جبران به سورِ مؤمنین بازگشت کند.

موضوع سور است؛ و این سوره برای تو نازل شده است تا نازل شدن سور را حتی در پستویی و خلوتی که اطلاع از آن برای هر کسی مبهم است و شاید کسانی گمان نبرند آنجا هم خدا باشد، و تنها متهم هست و اتهام زننده و خدا، برایت به نمایش بگذارد. کسی که به همسرش اتهام زنا می زند و جز خودش شاهدی بر این ماجرا نیست، اینکه چهار بار خدا را شاهد بگیرد، از راستگویان است و پنجمین بار بگوید لعنت خدا بر او باشد اگر از دروغگویان باشد. در حکم چهار شاهدی است که برای قرار داشتن یا بیرون رفتن از سورِ رحمت خداوند شاخص هستند.

و البته فقط خدا می داند و او و همسرمتهمش که او در سور خداست یا ...آن وقت می ­ماند همسری که متهم به شکستن سور شده، نباید اثبات یا ردّ این ماجرا سور را بشکند... که او نیز چهار بار خدا را بر کذب ادعای اتهام، شاهد می گیرد و پنجمین بار می­ گوید غضب خدا بر او باشد اگر دروغ گفته باشد. این زن و شوهر که جز خدا و خودشان کسی خبر از صدق و کذبشان ندارد تا ابد برای هم حرام می­ شوند اما...نتیجه هر چه باشد یک چیز اهمیت اصلی را دارد و محور بحث است...سور...این است که موضوع است.

سور داشتن فضل خدا و رحمت اوست که مشمول حال مؤمنین است؛ و خدا توابی است که حکیم است. فضل خدا و رحمتش بوده، که محدوده زنا را چنان ترسیم کرد، که سوره را بشناسی و اینکه پدیدار شدنش در شرایط مدنی به چه معناست.

 

إِنَّ الَّذِینَ جَاءُو بِالْافْکِ عُصْبَةٌ مِّنکمُ‏ْ  لَا تحَْسَبُوهُ شَرًّا لَّکُم  بَلْ هُوَ خَیرٌْ لَّکمُ‏ْ  لِکلُ‏ِّ امْرِىٍ مِّنهُْم مَّا اکْتَسَبَ مِنَ الْاثْمِ  وَ الَّذِى تَوَلىَ‏ کِبرَْهُ مِنهُْمْ لَهُ عَذَابٌ عَظِیمٌ(11)لَّوْ لَا إِذْ سمَِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِنَاتُ بِأَنفُسِهِمْ خَیرًْا وَ قَالُواْ هَاذَا إِفْکٌ مُّبِینٌ(12)لَّوْ لَا جَاءُو عَلَیْهِ بِأَرْبَعَةِ شهَُدَاءَ  فَإِذْ لَمْ یَأْتُواْ بِالشهَُّدَاءِ فَأُوْلَئکَ عِندَ اللَّهِ هُمُ الْکَاذِبُونَ(13)وَ لَوْ لَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکمُ‏ْ وَ رَحْمَتُهُ فىِ الدُّنْیَا وَ الاَْخِرَةِ لَمَسَّکمُ‏ْ فىِ مَا أَفَضْتُمْ فِیهِ عَذَابٌ عَظِیمٌ(14)إِذْ تَلَقَّوْنَهُ بِأَلْسِنَتِکمُ‏ْ وَ تَقُولُونَ بِأَفْوَاهِکمُ مَّا لَیْسَ لَکُم بِهِ عِلْمٌ وَ تحَْسَبُونَهُ هَیِّنًا وَ هُوَ عِندَ اللَّهِ عَظِیمٌ(15)وَ لَوْ لَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ قُلْتُم مَّا یَکُونُ لَنَا أَن نَّتَکلََّمَ بهَِاذَا سُبْحَانَکَ هَاذَا بهُْتَانٌ عَظِیمٌ(16)یَعِظُکُمُ اللَّهُ أَن تَعُودُواْ لِمِثْلِهِ أَبَدًا إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ(17)وَ یُبَینِ‏ُّ اللَّهُ لَکُمُ الاَْیَاتِ  وَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ(18)إِنَّ الَّذِینَ یحُِبُّونَ أَن تَشِیعَ الْفَاحِشَةُ فىِ الَّذِینَ ءَامَنُواْ لهَُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فىِ الدُّنْیَا وَ الاَْخِرَةِ  وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ(19)وَ لَوْ لَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ وَ أَنَّ اللَّهَ رَءُوفٌ رَّحِیمٌ(20)یَأَیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ  وَ مَن یَتَّبِعْ خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ وَ الْمُنکَرِ  وَ لَوْ لَا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکمُ‏ْ وَ رَحْمَتُهُ مَا زَکىَ‏ مِنکمُ مِّنْ أَحَدٍ أَبَدًا وَ لَاکِنَّ اللَّهَ یُزَکىّ‏ِ مَن یَشَاءُ  وَ اللَّهُ سمَِیعٌ عَلِیمٌ(21)وَ لَا یَأْتَلِ أُوْلُواْ الْفَضْلِ مِنکمُ‏ْ وَ السَّعَةِ أَن یُؤْتُواْ أُوْلىِ الْقُرْبىَ‏ وَ الْمَسَاکِینَ وَ الْمُهَاجِرِینَ فىِ سَبِیلِ اللَّهِ  وَ لْیَعْفُواْ وَ لْیَصْفَحُواْ  أَ لَا تحُِبُّونَ أَن یَغْفِرَ اللَّهُ لَکمُ‏ْ  وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ(22)إِنَّ الَّذِینَ یَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ لُعِنُواْ فىِ الدُّنْیَا وَ الاَْخِرَةِ وَ لهَُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ(23)یَوْمَ تَشهَْدُ عَلَیهِْمْ أَلْسِنَتُهُمْ وَ أَیْدِیهِمْ وَ أَرْجُلُهُم بِمَا کاَنُواْ یَعْمَلُونَ(24)یَوْمَئذٍ یُوَفِّیهِمُ اللَّهُ دِینَهُمُ الْحَقَّ وَ یَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِینُ(25)الخَْبِیثَاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَ الْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثَاتِ  وَ الطَّیِّبَاتُ لِلطَّیِّبِینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّبَاتِ  أُوْلَئکَ مُبرََّءُونَ مِمَّا یَقُولُونَ  لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کَرِیمٌ(26)یَأَیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تَدْخُلُواْ بُیُوتًا غَیرَْ بُیُوتِکُمْ حَتىَ‏ تَسْتَأْنِسُواْ وَ تُسَلِّمُواْ عَلىَ أَهْلِهَا  ذَالِکُمْ خَیرٌْ لَّکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ(27)فَإِن لَّمْ تجَِدُواْ فِیهَا أَحَدًا فَلَا تَدْخُلُوهَا حَتىَ‏ یُؤْذَنَ لَکمُ‏ْ  وَ إِن قِیلَ لَکُمُ ارْجِعُواْ فَارْجِعُواْ  هُوَ أَزْکىَ‏ لَکُمْ  وَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ(28)لَّیْسَ عَلَیْکمُ‏ْ جُنَاحٌ أَن تَدْخُلُواْ بُیُوتًا غَیرَْ مَسْکُونَةٍ فِیهَا مَتَاعٌ لَّکمُ‏ْ  وَ اللَّهُ یَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَ مَا تَکْتُمُونَ(29)قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّواْ مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَ یحَْفَظُواْ فُرُوجَهُمْ  ذَالِکَ أَزْکىَ‏ لهَُمْ  إِنَّ اللَّهَ خَبِیرُ  بِمَا یَصْنَعُونَ(30)وَ قُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَرِهِنَّ وَ یحَْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا  وَ لْیَضْرِبْنَ بخُِمُرِهِنَّ عَلىَ‏ جُیُوبهِِنَّ  وَ لَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ ءَابَائهِنَّ أَوْ ءَابَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنىِ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنىِ أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیرِْ أُوْلىِ الْارْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُواْ عَلىَ‏ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ  وَ لَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یخُْفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ  وَ تُوبُواْ إِلىَ اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکمُ‏ْ تُفْلِحُونَ(31)وَ أَنکِحُواْ الْأَیَامَى‏ مِنکمُ‏ْ وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِکمُ‏ْ وَ إِمَائکُمْ  إِن یَکُونُواْ فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ  وَ اللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ(32)وَ لْیَسْتَعْفِفِ الَّذِینَ لَا یجَِدُونَ نِکاَحًا حَتىَ‏ یُغْنِیهَُمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ  وَ الَّذِینَ یَبْتَغُونَ الْکِتَابَ مِمَّا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ فَکاَتِبُوهُمْ إِنْ عَلِمْتُمْ فِیهِمْ خَیرًْا  وَ ءَاتُوهُم مِّن مَّالِ اللَّهِ الَّذِى ءَاتَئکُمْ  وَ لَا تُکْرِهُواْ فَتَیَاتِکُمْ عَلىَ الْبِغَاءِ إِنْ أَرَدْنَ تحََصُّنًا لِّتَبْتَغُواْ عَرَضَ الحَْیَوةِ الدُّنْیَا  وَ مَن یُکْرِههُّنَّ فَإِنَّ اللَّهَ مِن بَعْدِ إِکْرَاهِهِنَّ غَفُورٌ رَّحِیمٌ(33)وَ لَقَدْ أَنزَلْنَا إِلَیْکمُ‏ْ ءَایَاتٍ مُّبَیِّنَاتٍ وَ مَثَلًا مِّنَ الَّذِینَ خَلَوْاْ مِن قَبْلِکمُ‏ْ وَ مَوْعِظَةً لِّلْمُتَّقِینَ(34)      

وقتی معیاری باشد که محدوده شر یا خیر بودن را تحدید کند و حساب آدم­ ها از خیر و شر را اصلاح نماید، همدستی دروغ تراشان و کسانی که افک می ­زنند باهم، نمی­ تواند برای مؤمنان شر باشد. افک هم که باشد، با همه تخریبش و با همه نادیده انگاشتنی که نسبت به حریم و سور دارد، کاری از پیش نمی­ برد. چون همه محدوده ها و محاسبه­ ها را وحی تعیین می­ کند. آیه­ های آشکار کننده خدا، محدوده افک را واضح می­کنند و به این واسطه ایجاد بصیرت می­ نمایند. موضوع، تعیین حدّ افک است و نشان دادن موضوعاتی که به افک می­ توانند مربوط شوند و با این ربط، افک، برای جامه مؤمنین نه تنها شر نباشد بلکه خیر هم باشد. چه می­ شد اگر... یا وای چه بد می ­شد اگر، اینها تعبیرهای تعیین کننده ­ای هستند؛ تعیین کننده­ ی ملاحظاتی که حکایت از توجه و التزام به سور یا وجود سور دارند. چه می­ شد اگر مؤمنین و مؤمنات وقتی با آن افک روبرو می­ شدند، نسبت به یکدیگر خوش گمان می­ شدند و با صراحت اتهام شنیده شده را دروغ ­تراشی آشکار می­ خواندند.

چه می­ شد اگر با شناختی که نسبت به حدّ زنا و افک داشتند، به دلیل عدم شاهد توسط زنندگان افک، آنها را دروغگو بر می­ شمردند.

موضوع که مشخص ساختن محدوده افک باشد، با بیان چه می­ شدها و ای­ کاش­ها، رفتار درست ترسیم می ­شود و نمونه ­ای معین معلوم می­­ شود که معلوم شد...تا مؤمنان موعظه شوند به اینکه هرگز مثل این برخورد را تکرار نکنند.

موضوع تعیین محدوده افک است با تبیین آیات برای مؤمنین؛ توسط خدایی که علیم است و حکیم؛ تا معین شود، کسانی که شیوع فاحشه را در میان مؤمنان دوست می­ دارند، برایشان در دنیا و آخرت عذاب الیم است و زشتی کارشان به دردناکی عذاب دنیا و آخرت است که خدا می­ داند محدوده آن را و ما نمی ­دانیم.

وای چه بد می­ شد اگر... فضل خدا بر ما و رحمتش با معین شدن حدّ افک معلوم نمی­ شد...وای چه خوب که خدا رئوف رحیم است... که این محدوده را مشخص کرد که افک از کجاها سر بر نیاورده.

حدّ افک که معلوم شود، ردّ گام ­های شیطان نیز مشخص می ­شود و اینکه افک تا کجاها که سردر نمی ­آورد و به کجاها که منتهی نمی­ شود؛ که گام­ های شیطان به فحشاء و منکر منتهی می­ شوند. وای که اگر فضل خدا بر ما و رحمتش در معین شدن حدّ افک نبود کسی بی نصیب از شر و آسیب نمی ­ماند..حد افک است که معلوم می­ دارد خداوند اقتضای پاکی را برایمان خواسته است. و خدا سمیع علیم است.

حد افک اگر نبود، معلوم نمی ­شد کسانی که دست شان به دهان شان می­ رسد و با فضل و توانمندی اتصال دارند، در هیچ حالتی و به هیچ دلیلی برای رنجیدگی، نباید اولی القربی و مساکین و مهاجرین در راه خدا را از رسیدگی محروم کنند. حتی اگر طرفی از مقصرین و بازی خوردگان در ماجرای افک باشند. حد افک است که محدوده عفو و صفح را مشخص کند و توجه ها را به مغفرت خداوند برانگیزد. آری یک سرِ این محدوده و قلمرو، یک سرِ خیری که از هم دستی دشمنان نصیب جامعه می­ شود، به غفور و رحیم منتهی می گردد.

حد افک تعیین کننده مصداق مستوجب بودن لعن در دنیا و آخرت و استحقاق عذاب عظیم است؛ چون قطعاً کسانی که زنان در حصن و مؤمن بی خبر را متهم کنند، مستوجب لعن خدا هستند. یک حد از حدود افک، رو به قیامت است؛ که معلوم می­ کند زبان­ ها و دست ­ها و پاهای افک زننده هم، علیه او شهادت می­ دهند. حد افک را می توان به روزی شناخت که خداوند پاداش و کیفر حق را به تمام و کمال مى ‏دهد، و آن وقت افک زنندگان هم مى‏ فهمند که خدا حقِ مبین است. زنان خبیث با مردان خبیث و مردان خبیث با زنان خبیث تناسب دارند و زنان طیب به مردان طیب و مردان طیب به زنان طیب تناسب دارند.  و این را حد افک مشخص ­کرده است؛ آنجا که نباید جز انتساب طیب بودن، به عموم زنان و مردان یک جامعه مؤمن داد. که تهمت افک زنندگان گردی بر دامنشان را اثبات نمی­ کند و این سوی دیوار و سور، یعنی مبرا بودن از عدم پاکدامنی، مشمول مغفرت و رزق کریم است.

ای کسانی که ایمان آوردند، حد افک را که شناختید، باید در ورود و خروجتان به حریم یکدیگر و روابط خانوادگی خود، آدابی را رعایت کنید چون حد افک از سویی به الزام انس و سلام بر اهل آن می ­رسد. حد افک باز هم شما را به خیری دیگر دلالت کرد و مقصدی را تعیین نمود که همان فعال شدن و شکوفا شدن ذکر و یاد خداست. حد افک است که الزام می کند وقتی کسی در خانه غیر نبود، داخل آن نشوید مگر اینکه اذن داشته باشید و اگر به شما گفته شد بازگردید، بازگشت کنید. حد افک بود که شما را به درکی از توحید رسانید به روبرو شدن با حقیقت علیم بودن خدا به آنچه انجام می­ دهیم. حد افک جواز می ­دهد به اینکه به خانه­ های غیر مسکونی که متاعتان را در آنجا گذاشته­ اید، آزادانه وارد شوید و این حد است که شما را با جلوه ای دیگر از توحید آشنا کرد؛ اینکه خدا به آنچه آشکار یا نهان می­ کنید آگاهی دارد. حد افک هضم فهمی را فراهم می­ کند؛ اینکه خداوند به رسولش بگوید که به مؤمنان فرمان دهد که چشم­هایشان را در نگاه کردن کنترل کنند و فروجشان را حفظ نمایند که این مایه نزاهت آنهاست. حد افک باز هم ما را به سرحد جلوه­ ای دیگر از توحید می­ رساند، اینکه خدا به آنچه ما می سازیم جزئاً آگاه است. حد افک هضم این نکته را فراهم می ­کند ؛ اینکه خداوند به رسولش بگوید که به زنان مؤمن فرمان دهد به اینکه که چشم­ هایشان را در نگاه کردن کنترل کنند و فروجشان را حفظ نمایند و زینت ­های پوشاندنی را بپوشانند؛ و دو طرف روسری­ ها را چنان نزدیک کنند که جلوی گردن­ ها را هم بپوشاند و زینت­ هایشان جز برای محارم، آشکار نباشد. و حد افک می تواند تعیین کند که آزادانه تر پوشش داشتن نزد چه کسانی جایز است. و با حد افک معلوم است: کسانی که افک در مورد آنها شدنی نیست. شوهر و پسران و پسران شوهر و برادران و پسران برادران و پسران خواهران و زنان و کنیزان و کسانی که به دلیل فقدان شهوت بیمی از آنها نیست و طفلی که تمایز زنی و مردی برایش روشن نیست.

حد افک حتی مشخص می­ کند، علی رغم پوشیدگی مثلا با کوبیدن پا بر زمین، نباید توجه ­ها را به سمت آنچه پوشیده داشتنی است، جلب کند. حد افک، انسان را به رجوع و توبه جمعی دلالت می­ دهد و به مسیری که امید به فلاح است رایحه فلاح دارد.

حد افک، یکی از سرحداتش به امر به ازدواج درآوردن دختران و پسران عزب و کسانی که برای ازدواج صلاحیت دارند می­شود. حدافک بیان می­ کند که ترس از فقر نداشته باشند و در برطرف شدن نیازشان به خداوند امید داشته باشند؛ تا با معلوم ساختن نیاز، خیر بودن همدستی دشمنان را در افک زدن به مؤمنان، به رخ بکشد.

حد افک عفاف پیشه ساختن را برای کسانی که دستمایه­ ای برای نکاح ندارند، معلوم می­ دارد تا وقتی که شرایط شان به خوبی تغییر کند. و در اینجا، امید به عوض شدن شرایط و بیرون آمدن از مضیقه، خیری می­ شود که به شکل عفاف بروز می­ کند و خود یکی از سرحدات افک است. حد افک، مرزی دیگر را روشن کرد و کسانی را که در پستوهای تاریک حاصل از شکاف­ های طبقاتی فراموش شده و دیدنی نبودند را واضح کرد و به چشم آورد؛ آزاد ساختن بردگان و فراهم آوردن امکان آن(مکاتبه) در صورت اعتماد به خیر آنها و بخشیدن مالی که خدا در اختیار مالک قرار داده است. حد افک، حتی در تاریک­ ترین بستری که برخی انسان­ها، به غلط مملوک برخی دیگرند، این حقیقت را که مال و همه چیز کسی که برخوردار است، از خداوند است را، به رخ می­ کشد. حد افک پای موضوعاتی دیگر را نیز به میان می­ آورد؛ پست­ ترین رویکردها را به چالش می­ کشد؛ کاسب کاری از دخترکان؛ که تصور کردنش هم مشمئز کننده است؛ چه برسد به اینکه آنها که به این کار وادار می­ شوند هم، کراهت داشته باشند. حد افک حتی پستوهای تاریک آسیب­ های اجتماعی را روشن می­ کند و حتی آغوش باز مغفرت و رحیمیت خداوند را به دخترکان مظلوم، می­ چشاند. همدستی دشمنان در افک زدن را نباید شر به حساب آورد و بلکه خیر است چون آیات مبینات را به سوی ما نازل کرد و مثَلِ گذشتگان را مطرح نمود و موعظه­ ای برای متقین شد.

 اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ  مَثَلُ نُورِهِ کَمِشْکَوةٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ  الْمِصْبَاحُ فىِ زُجَاجَةٍ  الزُّجَاجَةُ کَأَنهََّا کَوْکَبٌ دُرِّىٌّ یُوقَدُ مِن شَجَرَةٍ مُّبَارَکَةٍ زَیْتُونَةٍ لَّا شَرْقِیَّةٍ وَ لَا غَرْبِیَّةٍ یَکاَدُ زَیْتهَُا یُضىِ‏ءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ  نُّورٌ عَلىَ‏ نُورٍ  یهَْدِى اللَّهُ لِنُورِهِ مَن یَشَاءُ  وَ یَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ  وَ اللَّهُ بِکلُ‏ِّ شىَ‏ْءٍ عَلِیمٌ(35) فىِ بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَ الاَْصَالِ(36) رِجَالٌ لَّا تُلْهِیهِمْ تجَِرَةٌ وَ لَا بَیْعٌ عَن ذِکْرِ اللَّهِ وَ إِقَامِ الصَّلَوةِ وَ إِیتَاءِ الزَّکَوةِ  یخََافُونَ یَوْمًا تَتَقَلَّبُ فِیهِ الْقُلُوبُ وَ الْأَبْصَرُ(37) لِیَجْزِیهَُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا عَمِلُواْ وَ یَزِیدَهُم مِّن فَضْلِهِ  وَ اللَّهُ یَرْزُقُ مَن یَشَاءُ بِغَیرِْ حِسَابٍ(38) وَ الَّذِینَ کَفَرُواْ أَعْمَالُهُمْ کَسَرَابِ  بِقِیعَةٍ یحَْسَبُهُ الظَّمَْانُ مَاءً حَتىَّ إِذَا جَاءَهُ لَمْ یجَِدْهُ شَیًْا وَ وَجَدَ اللَّهَ عِندَهُ فَوَفَّئهُ حِسَابَهُ  وَ اللَّهُ سَرِیعُ الحِْسَابِ(39) أَوْ کَظُلُمَاتٍ فىِ بحَْرٍ لُّجِّىٍ‏ّ یَغْشَئهُ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ سحََابٌ  ظُلُمَاتُ  بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِذَا أَخْرَجَ یَدَهُ لَمْ یَکَدْ یَرَئهَا  وَ مَن لَّمْ یجَْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِن نُّورٍ(40) أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُسَبِّحُ لَهُ مَن فىِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ الطَّیرُْ صَفَّاتٍ  کلُ‏ٌّ قَدْ عَلِمَ صَلَاتَهُ وَ تَسْبِیحَهُ  وَ اللَّهُ عَلِیمُ  بِمَا یَفْعَلُونَ(41) وَ لِلَّهِ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ  وَ إِلىَ اللَّهِ الْمَصِیرُ(42) أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُزْجِى سحََابًا ثمُ‏َّ یُؤَلِّفُ بَیْنَهُ ثمُ‏َّ یجَْعَلُهُ رُکاَمًا فَترََى الْوَدْقَ یخَْرُجُ مِنْ خِلَالِهِ وَ یُنزَِّلُ مِنَ السَّمَاءِ مِن جِبَالٍ فِیهَا مِن بَرَدٍ فَیُصِیبُ بِهِ مَن یَشَاءُ وَ یَصْرِفُهُ عَن مَّن یَشَاءُ  یَکاَدُ سَنَا بَرْقِهِ یَذْهَبُ بِالْأَبْصَارِ(43) یُقَلِّبُ اللَّهُ الَّیْلَ وَ النَّهَارَ  إِنَّ فىِ ذَالِکَ لَعِبرَْةً لّأُِوْلىِ الْأَبْصَارِ(44) وَ اللَّهُ خَلَقَ کلُ‏َّ دَابَّةٍ مِّن مَّاءٍ  فَمِنهُْم مَّن یَمْشىِ عَلىَ‏ بَطْنِهِ وَ مِنهُْم مَّن یَمْشىِ عَلىَ‏ رِجْلَینْ‏ِ وَ مِنهُْم مَّن یَمْشىِ عَلىَ أَرْبَعٍ  یخَْلُقُ اللَّهُ مَا یَشَاءُ  إِنَّ اللَّهَ عَلىَ‏ کُلّ‏ِ شىَ‏ْءٍ قَدِیرٌ(45) لَّقَدْ أَنزَلْنَا ءَایَاتٍ مُّبَیِّنَاتٍ  وَ اللَّهُ یهَْدِى مَن یَشَاءُ إِلىَ‏ صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ(46)                 

 موضوع خداست؛ که هر کسی را بخواهد به نور خود هدایت می­ کند و برای گستره و شعاع هدایتش، مثل­هایی را به کار می­برد. شعاع هدایت خدا، برای ما روشن می­ کند که، الله بر هر چیز علیم است. مشکات و مصباح و زجاجه و زیت شعله ­ور، همگی ابعادی از مثلِ نور او هستند. مشکات که گفته می­ شود، گستره نور را می­ خواهد بنمایاند، کدام بلندی را انتخاب می­ کنی تا همه­ گیرترین حالت را در هدایت داشته باشد؛ مشکات یا چراغدان، جای چراغ است بلندای تعیین شده­ ای که نور را از حیث دامنه­ داشتن و جهت تابش، می­  شناساند.

مصباح که می­ گوید، روشن شدن را اراده کرده است، نفوذ نور در هر چیز. می­ خواهد بگوید شعاع هدایت خدا نافذ است. زجاجه که می ­گوید حفظ از وزیدن­ها و طوفان ­ها را ملاحظه کرده است و نیز تشدید شعاع هدایت خداوند را که با هر تهدیدی به دلیل برخورداری از شیشه، پرفروغ­ تر و با انعکاسی بیشتر، رخ می­ نمایاند. زیت که می­ گوید امتداد داشتن و قدر و ظرفیتِ تابیدن را اراده کرده است؛ حفظ نور از درون و نیز نقشی که زلالی و تعادل، در سرعت اشتعال و مضاعف شدن نور دارد. هدایت، نور را هم با تمام بساطتش بُعد بخشیده است. و برای بی نهایت نیز، قدر تعیین کرده است.

موضوع، شعاع هدایت است؛ تا گستره، نفوذ، حفظ و تشدید و نهایتاً قدر و تشدید را در بالا رفتن و یاد شدن اسم خدا در صبح و عصر بشناساند. موضوع شعاع هدایت است تا ابعاد نورانی مردانی را که بیع و تجارت آنها را از ذکر خدا سرگرم به کاری دیگر نمی­ کند را بشناساند. موضوع شعاع هدایت خداست تا در این شعاع، اقامه نماز و ایتاء زکات و حالت های نگرانی از روزِ منقلب شدن قلب ها و ابصار(آخرت) در فعل و درون آن مردان، ناشناس نماند. موضوع شعاع هدایت است تا با تعیین حدودِ بی حدی، جزای نیکوتر از آنچه انجامش دادند و زیادتر از آن، از فضل خدا، ناشناخته نماند. که سرحد بی نهایتِ شعاع هدایت، به این حقیقت منتهی می ­شود که خداوند به هر کس بخواهد بی حساب روزی می­ دهد. موضوع شعاع هدایت خداست؛ تا به نسبت بی­ نهایتِ روشنی آن، بی­ نهایت تاریکیِ اعمال کسانی که کفر ورزیدند، معلوم شود. اعمال کسانی که کفر ورزیدند به سراب تشبیه شده که هیچ حقیقتى نداشته و غایت و هدفى که بدان منتهى شود ندارد، مثل تشنه ­ای که آن را آب می­ پندارد و چون می ­رسد، آبی نمی­ یابد. موضوع شعاع هدایت است که اگر کسی هدایت را نخواهد و نپذیرد، خدا حسابشان را کف دست شان می­نهد، و خدا سریع الحساب است. موضوع محدوده بی نهایت هدایت خداست که حدش خواست و ایجاد اقتضاست؛ سر حدات هدایت وسعت دارد تا خواست و اقتضای انسان که کافران امکان این را دارند که همچون کسی که ظلمت‏ هایی را روى هم می­ افکند، طورى که هیچ راه براى نور در آنها نباشد، خود را از نور هدایت محروم کند. در ظلمات دریای مواج باشی موج روی موج و تیرگی ابر روی آن موج ­ها به شکلی که آن قدر ظلمت‏ ها روى هم متراکم باشند که اگر فرضا دست خود را از ظلمت اولى در آورد باز هم ظلمتی هست که مانع شود تا او نور را درنیابد. موضوع خداست و نور هدایتی که از اوست؛ هدایت را باید از خدا خواست و کسی که خدا برایش نور قرار نداده باشد، نوری برایش نیست.

موضوع خداست و نور هدایتی که حدودش را، خواست و اراده خدا تعیین می­ کند و خدا در این آیات بعد از آنکه خود را نورى خواند که آسمان و زمین از آن نور مى‏ گیرند و اینکه او مؤمنین را به نور زایدى اختصاص مى‏ دهد، و کفار از این نور بهره‏ اى ندارند، اینک در این آیه و چهار آیه بعد شروع می­ کند به استدلال و احتجاج بر این مدعا.

موضوع خداست و نور هدایتی که حدودش را، خواست و اراده او تعیین می­ کند و همین خواست و اراده، مؤمنین را برخوردار از نور و کافران را محروم از آن داشته است و این از زبان حال و مقال تمامى موجودات عالم پیداست؛ تسبیح آنها و دعای شان در نیاز به خدا به ویژه در پرندگان در نفى استقلال از تمامى موجودات غیر از خدا، و نفى هر اله و مدبر و ربى غیر از خدا، همگی دلالت بر این موضوع دارند. موضوع خداست و حدود هدایتی که سرحدش دریافت علیم بودن خدا به فعل همه موجودات است. موضوع خداست و حدود هدایتی که سرحدش دانستن ملک خدا بودن آسمان ها و زمین است و هر تحول و شدنی؛ که در جهت اوست.

موضوع خداست و حدود هدایتی است که سرحدش چشم تو را به آسمان می­ دوزد به جایی که نمی ­توانی نبینی که خدا، با بادها ابرهاى متفرق و از هم جدا را، مى ‏راند، و آنها را با هم جمع مى‏ کند، و سپس روى هم انباشته مى ‏سازد، پس مى‏ بینى که باران از خلال و شکاف آنها بیرون مى ‏آید و به زمین مى ‏ریزد. و  خدا از آسمان تگرگ متراکم و انبوه نازل مى‏ کند، به کوه ‏ها و به هر سرزمینى که بخواهد مى ‏فرستد، و زراعت ها و بستان ها را تباه مى‏ کند، و چه بسا نفوس و حیوانات را هم هلاک مى‏ نماید و از هر کس بخواهد بر مى‏ گرداند، و در نتیجه از شر آن ایمن مى ‏شود، برف و تگرگى است که روشنى برق آن نزدیک است چشم ها را کور سازد. موضوع خداست و حدود هدایتی که منوط به مشیت خداى تعالى است؛ وقتى بخواهد از آسمان بارانى نافع می ­فرستد و وقتی بخواهد تگرگی هلاک کننده مى ‏فرستد. موضوع، خداست و حدود هدایتی که سرحدش را با جابجا کردن شب و روز می­ توان شناخت که در این دگرگونی، بازگشت به امرِ مشیت واضح است و در این پدیده، عبرتی برای صاحبان بصیرت است.

موضوع خداست؛ و حدود هدایتی که سرحدش در جاندارانی که از منشأ و آب واحد خلق مى‏ شوند ولی هر حیوانى با حیوان دیگر مختلف است، آشکار و قابل مشاهده است. بعضى ‏ها با شکم راه مى ‏روند، بعضى دیگر با دو پا راه مى‏ روند و بعضى دیگر با چهار پا راه مى‏ روند.‏ موضوع خداست؛ و حدود هدایتی که وسعت بی­ نهایتش به درک تقدیر خدا بر هر چیز باز می­ گردد.

موضوع خداست؛ که آیات بینات را فرستاد و هر کسی را بخواهد به نور خود و صراط مستقیمش هدایت می­ کند.

وَ یَقُولُونَ ءَامَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالرَّسُولِ وَ أَطَعْنَا ثُمَّ یَتَوَلىَ‏ فَرِیقٌ مِّنهُْم مِّن بَعْدِ ذَالِکَ  وَ مَا أُوْلَئکَ بِالْمُؤْمِنِینَ(47)وَ إِذَا دُعُواْ إِلىَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِیَحْکُمَ بَیْنهَُمْ إِذَا فَرِیقٌ مِّنهُْم مُّعْرِضُونَ(48)وَ إِن یَکُن لهَُّمُ الحَْقُّ یَأْتُواْ إِلَیْهِ مُذْعِنِینَ(49)أَ فىِ قُلُوبهِِم مَّرَضٌ أَمِ ارْتَابُواْ أَمْ یخََافُونَ أَن یحَِیفَ اللَّهُ عَلَیهِْمْ وَ رَسُولُهُ  بَلْ أُوْلَئکَ هُمُ الظَّالِمُونَ(50)إِنَّمَا کاَنَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِینَ إِذَا دُعُواْ إِلىَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ لِیَحْکمُ‏َ بَیْنَهُمْ أَن یَقُولُواْ سَمِعْنَا وَ أَطَعْنَا  وَ أُوْلَئکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ(51)وَ مَن یُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یخَْشَ اللَّهَ وَ یَتَّقْهِ فَأُوْلَئکَ هُمُ الْفَائزُونَ(52) وَ أَقْسَمُواْ بِاللَّهِ جَهْدَ أَیْمَانهِِمْ لَئنِ‏ْ أَمَرْتهَُمْ لَیَخْرُجُنَّ  قُل لَّا تُقْسِمُواْ  طَاعَةٌ مَّعْرُوفَةٌ  إِنَّ اللَّهَ خَبِیرُ  بِمَا تَعْمَلُونَ(53)قُلْ أَطِیعُواْ اللَّهَ وَ أَطِیعُواْ الرَّسُولَ  فَإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا عَلَیْهِ مَا حُمِّلَ وَ عَلَیْکُم مَّا حُمِّلْتُمْ  وَ إِن تُطِیعُوهُ تَهْتَدُواْ  وَ مَا عَلىَ الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَغُ الْمُبِینُ(54) وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ ءَامَنُواْ مِنکمُ‏ْ وَ عَمِلُواْ الصَّلِحَتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فىِ الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکِّنَنَّ لهَُمْ دِینهَُمُ الَّذِى ارْتَضىَ‏ لهَُمْ وَ لَیُبَدِّلَنهَُّم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا  یَعْبُدُونَنىِ لَا یُشْرِکُونَ بىِ شَیًْا  وَ مَن کَفَرَ بَعْدَ ذَالِکَ فَأُوْلَئکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ(55) وَ أَقِیمُواْ الصَّلَوةَ وَ ءَاتُواْ الزَّکَوةَ وَ أَطِیعُواْ الرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ(56) لَا تحَْسَبنَ‏َّ الَّذِینَ کَفَرُواْ مُعْجِزِینَ فىِ الْأَرْضِ  وَ مَأْوَئهُمُ النَّارُ  وَ لَبِئْسَ الْمَصِیرُ(57)یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لِیَسْتَْذِنکُمُ الَّذِینَ مَلَکَتْ أَیْمَانُکمُ‏ْ وَ الَّذِینَ لَمْ یَبْلُغُواْ الحُْلُمَ مِنکمُ‏ْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ  مِّن قَبْلِ صَلَوةِ الْفَجْرِ وَ حِینَ تَضَعُونَ ثِیَابَکُم مِّنَ الظَّهِیرَةِ وَ مِن بَعْدِ صَلَوةِ الْعِشَاءِ  ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَّکُمْ  لَیْسَ عَلَیْکمُ‏ْ وَ لَا عَلَیْهِمْ جُنَاحُ  بَعْدَهُنَّ  طَوَّافُونَ عَلَیْکمُ بَعْضُکُمْ عَلىَ‏ بَعْضٍ  کَذَالِکَ یُبَینِ‏ُّ اللَّهُ لَکُمُ الاَْیَاتِ  وَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ(58)وَ إِذَا بَلَغَ الْأَطْفَلُ مِنکُمُ الْحُلُمَ فَلْیَسْتَْذِنُواْ کَمَا اسْتَْذَنَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ  کَذَالِکَ یُبَینِ‏ُّ اللَّهُ لَکُمْ ءَایَتِهِ  وَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ(59)وَ الْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ الَّاتىِ لَا یَرْجُونَ نِکاَحًا فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُنَاحٌ أَن یَضَعْنَ ثِیَابَهُنَّ غَیرَْ مُتَبرَِّجَتِ  بِزِینَةٍ  وَ أَن یَسْتَعْفِفْنَ خَیرٌْ لَّهُنَّ  وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ(60) لَّیْسَ عَلىَ الْأَعْمَى‏ حَرَجٌ وَ لَا عَلىَ الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَ لَا عَلىَ الْمَرِیضِ حَرَجٌ وَ لَا عَلىَ أَنفُسِکُمْ أَن تَأْکلُُواْ مِن بُیُوتِکُمْ أَوْ بُیُوتِ ءَابَائکُمْ أَوْ بُیُوتِ أُمَّهَاتِکُمْ أَوْ بُیُوتِ إِخْوَانِکُمْ أَوْ بُیُوتِ أَخَوَاتِکُمْ أَوْ بُیُوتِ أَعْمَمِکُمْ أَوْ بُیُوتِ عَمَّتِکُمْ أَوْ بُیُوتِ أَخْوَالِکُمْ أَوْ بُیُوتِ خَلَاتِکُمْ أَوْ مَا مَلَکْتُم مَّفَاتحَِهُ أَوْ صَدِیقِکُمْ  لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ أَن تَأْکُلُواْ جَمِیعًا أَوْ أَشْتَاتًا  فَإِذَا دَخَلْتُم بُیُوتًا فَسَلِّمُواْ عَلىَ أَنفُسِکُمْ تحَِیَّةً مِّنْ عِندِ اللَّهِ مُبَرَکَةً طَیِّبَةً  کَذَالِکَ یُبَینِ‏ُّ اللَّهُ لَکُمُ الاَْیَاتِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ(61)

موضوع، حد پذیرش یاعدم پذیرش حکم خداست؛ و اینکه حکم خدا از اطاعت رسول جدا نیست. یعنی حد حکم خدا را با اطاعت از رسول می­ سنجند. یعنی اطاعت از رسول را شاخصی گذاشته­ اند بر پذیرش حکم خدا؛ شاخصی که ما به ازای پذیرش تلقی می ­شود و گاهی یکی از دومین ایمان و اطاعت.

می­ گویند به خدا ایمان آوردیم؛ و البته به رسول؛ و گردن نهادیم بر هر حکمی که از جانب ایشان است؛ و سپس عده­ ای از آنها بعد از آن مدعا از چیزی که خودشان اقرار کرده بودند روی گردان می­ شوند؛ مؤمن نیستند. حد پذیرش یا عدم پذیرش حکم خداست که این نکته را روشن کرده است. و هنگامی که به خدا و رسول دعوت می­ شوند، تا میانشان حکم کند، عده­ ای از آنها صورت برمی­ گردانند و این خروج از مرز و قلمرو پذیرشِ حکم خداست.

موضوع پذیرش یا عدم پذیرش حکم خداست که سرحداتش را با اطاعت از رسول می­ سنجند؛ اگر حق، که همان حکم پیامبر است به نفع آنان باشد، نه به ضررشان، مى ‏آیند به سوى این حکم در حالى که منقاد و مطیع هستند اما وقتى که علیه آنان باشد دیگر اطاعت نمی­ کنند و این یعنی که آنان از هوا و هوس خود تبعیت مى ‏کنند و قصد ندارند که اطاعت حق کنند. موضوع پذیرش یا عدم پذیرش حق است که مرزهایش با پذیرش حکم رسول شناخته می­ شود چه، به نفع تو باشد و چه، علیه تو.

کسانی که ظالم باشند، معلوم نمی­ کند چه مرگی است که گریبان شان را گرفته است؛ در قلبهایشان مرض است؟یا دچار بددلی هستند؟یا بیم آن دارند خدا حیف و پایمالشان کند و رسولش نیز. بلکه بهتر است بگویی همان ظالم هستند؛ چون ظالم یک درد، یک ابهام، یک رأی غلط بیشتر ندارد؛ و آن نپذیرفتن حکم خداست؛ همان که حق است، همان که با اطاعتت رسول در هر حالتی شناخته می­شود.

موضوع فقط یک چیز است، حدپذیرش یا عدم پذیرش حکم خدا؛ که اگر پذیرفته باشند اراده ­ای مؤمنانه است.

قول مؤمنین یک چیز است و غیر آن نیست و آن اینکه وقتی دعوت به خدا و رسولش شدند، برای جاری ساختن حکم میان شان، می­ گویند گوش کردیم و اطاعت کردیم؛ به فلاح رسیده که می­ گویند، اینهایند. و هر کس اطاعت خدا و رسولش را نماید و نسبت به خداوند نرم و منعطف باشد و مراقبت داشته باشد، «به مقصدرسیده» و «به نور رسیده» که می­ گویند، هموست.

موضوع پذیرش یا عدم پذیرش حکم خداست و گرنه غلیظ­ ترین سوگند­ها نیز که «اگر امر به خروج به سوى جهاد کنى خارج خواهیم شد» ملاک نیست. می خواهید خدا و رسول را با فریب راضى کنید، خدا به جزئیات آنچه مى ‏کنید نیز داناست، و فریب قسم هاى غلیظ را نمى‏ خورد.

موضوع محدوده پذیرش حکم خداست که شامل اطاعت از خدا و اطاعت از رسول است که اگر با پشت کردن از این محدوده معین و مشخص خارج شوید، فقط و فقط به خودتان ضرر زده­ اید و خدشه­ ای بر وظیفه رسول وارد نساخته­ اید. و اگر اطاعت کردید، هدایت می­ شوید و بر عهده رسول جز ابلاغ آشکار نیست.

موضوع، حدود پذیرش و عدم پذیرش است، نسبت به حکم خدا؛ وقتی معلوم می­ شود که کار رسول، صرفاً بلاغ مبین است. و این یعنی اطاعت خدا اطاعت فرستاده او است، و اطاعت فرستنده او که همان خداى سبحان است، مایه هدایت شما است.

موضوع حدود پذیرش و عدم پذیرش حکم خداست که سرحدش به استخلاف در زمین می­ انجامد با بر طرف شدن نفاق از بین مسلمانان، و عمومیت یافتن صلاح و اتفاق کلمه حق، که کلید انعقاد مجتمعى است صالح، که هر قسم خیرات به سویش سرازیر مى ‏شود. موضوع افق و چشم­ انداز پذیرش حکم خداست که با وعده ظهور و استقرار حاکمیت مهدی(عج)انطباق دارد. موضوع پذیرش و عدم پذیرش حکم خداست که مشقش با اقامه نماز و ایتاء زکات و اطاعت از رسول صورت می­ پذیرد که انجام اینها بوی مرحمت خداوند در تحق سریع ­تر وعده­ اش را می­ دهد. موضوع پذیرش و عدم پذیرش حکم خداست؛ قرار نیست عدم پذیرش حکم، پیش باشد و پذیرش حکم عاجز در زمین؛ پس به حکم غلبه پذیرش حکم خدا، زمین محکوم به استخلاف اهل ایمان و عمل صالح است و عدم پذیرش حکم و کسانی که کفر ورزیدند، محکوم به آتش و سرانجام بد هستند.

موضوع پذیرش و عدم پذیرش حکم خداست که یک جانب از قلمروش به  خداى سبحان و آنچه به علم خود تشریع مى ‏کند می­ رسد و به زودى حقیقت (و مصالح واقعى احکامش) براى مردم در روزى که به سویش باز مى‏ گردند روشن مى ‏شود. پذیرش حکم خدا مهم است و و البته مصلحتش نیز آشکار خواهد شد؛ اینکه حکم فرموده است، کنیز و غلام و اطفالِ در آستانه بلوغ، برای داخل شدن به خلوت مؤمنان و همسرشان در سه وقت که وضعیت پوشش ­شان مناسب بیرون از خلوت نیست، اذن و اجازه بگیرند. و در مابقی زمان­ ها مجاز به رفت و آمد آزادانه هستند.

پذیرش و عدم پذیرش حکم خدا موضوع است؛ اگر گفته می­ شود اطفال پس از رسیدن به سن بلوغ مثل سایر کسانی که به بلوغ رسیده­ اند محدودیت بیشتری در رفت و آمد به خلوت پدر و مادر پیدا می­ کنند.

پذیرش و عدم پذیرش حکم خدا موضوع است در جایی که زنان بازنشسته از ازدواج و رسیده به دوره یائسگی بی تبرج و تظاهر به زینت، اختیار بیشتری در پوشش و حجاب داشته باشند. اگر چه مراعات برایشان بهتر است که یک سر پذیرش و عدم پذیرش حکم خداوند، انسان را با حقیقت توحیدیِ سمیع علیم بودن خداوند مواجه می­ کند.

پذیرش و عدم پذیرش حکم خدا مطرح است وقتی صحبت از برداشتن حرج از نابینا و لنگ و مریض می­شود و تکلف در مورد آنها به نسبت دیگران نیست و آنها آزادانه ­تر در خانه­ ها رفت و آمد می ­کنند.

پذیرش و عدم پذیر حکم خدا موضوع است و حدود آدابی که در آنها آزادی و راحتی در مورد کاری مثل غذا خوردن فردی یا جمعی در خانه ­های خود، پدران، برادران، خواهران، عموها، عمه ­ها، دایی­ ها و خاله ­ها یا خانه­ هایی که کلیدش به اذن صاحب خانه در اختیار ماست یا دوستان داده می ­شود. گفته شده است که هر وقت داخل این خانه­ ها شدید، بر خود سلام بفرستید از باب تحیت از جانب خداوند برای تبرک و پاکی. و اینگونه است که سرحد پذیرش و عدم پذیرش حکم خدا، به تبیین آیات می رسد تا تعقل بارور و شکوفا شود.

پذیرش و عدم پذیرش حکم خدا موضوع است که در این آیات ایمان و اطاعت و حق­پذیری و حاکمیت و آداب به هم گره خورده و وجه مشترک یافته­ اند.

إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ ءَامَنُواْ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ إِذَا کَانُواْ مَعَهُ عَلىَ أَمْرٍ جَامِعٍ لَّمْ یَذْهَبُواْ حَتىَ‏ یَسْتَْذِنُوهُ  إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَْذِنُونَکَ أُوْلَئکَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ  فَإِذَا اسْتَْذَنُوکَ لِبَعْضِ شَأْنِهِمْ فَأْذَن لِّمَن شِئْتَ مِنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لهَُمُ اللَّهَ  إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ(62)لَّا تجَْعَلُواْ دُعَاءَ الرَّسُولِ بَیْنَکُمْ کَدُعَاءِ بَعْضِکُم بَعْضًا  قَدْ یَعْلَمُ اللَّهُ الَّذِینَ یَتَسَلَّلُونَ مِنکُمْ لِوَاذًا  فَلْیَحْذَرِ الَّذِینَ یخَُالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَن تُصِیبهَُمْ فِتْنَةٌ أَوْ یُصِیبهَُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ(63)   

موضوع حدّ ایمان است، اینکه تا کجا را به عنوان ایمان می­ شود شناخت و شخص تا کجا مؤمن است و از کجا به بعد مؤمن نیست و اینکه به چه کسانی مؤمن می­ شود گفت و از چه کسانی نمی­ توان به عنوان مؤمن یاد کرد.

موضوع حد ایمان است و اینکه چه کسی مؤمن هست و چه کسی مؤمن نیست؛ اگر گفته می ­شود مؤمنون فقط کسانی هستند که ایمان حقیقی به خدا و رسولش دارند.

اذن طلبیدن از رسول، در هر امر جامع، حد مؤمن بودن است. و منظور از امر جامع، امری است که با تشخیص رسول، اولویت شناخته می­ شود. با این وصف باید اولا امر جامع را پرسید و شناخت و دنبال کرد و در انجام یا ترک آن جز بدون اشاره رسول اقدام نکرد که مبادا از محدوده و قلمرو مؤمن بودن خارج شویم.

موضوع حد مؤمن بودن و نبودن است و باید مراقب بود که گاهی معاف کردن خود از مسئولیت­ ها معاف شدن از ایمان نباشد. موضوع مشخص شدن حد مؤمن بودن و نبودن است وگرنه اگر از رسول اذن خواسته شود، او برای بعضی از شئون اذن می­ دهد و از خدا برایمان طلب مغفرت هم می ­کند؛ که سر حد مؤمن بودن و نبودن از جانبی، به غفور رحیم بودن خداوند منتهی می­ شود. موضوع حد مؤمن بودن و نبودن است و پاسخ به اینکه فقط، چه کسانی مؤمن هستند؛ اگر حفظ عرصه و میدان و خالی نکردن آن اهمیت می­ یابد، چون میدانی که رسول تعریف می­ کند و مأموریت و امری که او ابلاغ می­ نماید، امر جامعی است که ورود به آن و خروج از آن، اذن او را می­ طلبد و نادیده گرفتن اذن در این ساحت، خروج از مؤمن بودن است.

موضوع حدّ مؤمن بودن و مؤمن نبودن است وقتی رسول، کسی را دعوت به امری نماید؛ امر و دعوت او که مثل امر و دعوت سایرین نیست، گود و میدانی است که امور آن امر جامع محسوب می­ شوند و خروج از آن خروج از مؤمن بودن است. رسول که تو را دعوت به کاری کرد، تو در محدوده مؤمن بودن قرار گرفته­ای، در اجابتش اگر تعلل کنی، یا ناشنیده که بگیری از محدوده ایمان خارج شده­ ای.

موضوع حد مؤمن بودن و نبودن است؛ در رصد و چشم او قرار نگرفتن در دایره مؤمن نبودن تلقی می­شود.

موضوع حد مؤمن بودن و مؤمن نبودن است و گرنه خدا که می­ داند چه کسانی به هر بهانه­ ای میدان را ترک می کنند.

چون موضوع حد مؤمن بودن و مؤمن نبودن است، خداوند از رسول می­ خواهد که هشدار دهد و برحذر بدارد کسانی را که مخالفت با امر او می­ کنند؛ به اینکه دچار اختلال یا دچار عذابی دردناک شوند.

أَلَا إِنَّ لِلَّهِ مَا فىِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ  قَدْ یَعْلَمُ مَا أَنتُمْ عَلَیْهِ وَ یَوْمَ یُرْجَعُونَ إِلَیْهِ فَیُنَبِّئُهُم بِمَا عَمِلُواْ  وَ اللَّهُ بِکلُ‏ِّ شىَ‏ْءٍ عَلِیمُ (64)     

موضوع بیان عمومیت مُلک است، و اینکه هر چیزى بدون استثناء مملوک خداى سبحان و قائم به او است پس به همین دلیل آنچه در آسمان­ها و زمین است؛ با جمیع خصوصیات وجودش، معلوم براى او است.‏

موضوع مطلق بودن مالکیت خدا و علم خدا به آنچه مالک آن است، می­ باشد. که اگر اینگونه باشد، که هست؛ در رجوع ما به خدا که تنها جای رجوع ماست و جای دیگری جز آنجا نیست و ملک دیگری وجود ندارد، به آنچه عمل کرده­ ایم، آگاه­ مان می­ کند. که سر حد مالکیت مطلق خدا، علم همیشگی او بر همه چیز است.

اما یک سؤال مهم....موضوعِ  همه این موضوعات چیست؟